Uyaran Nedir?

Uyaran teorik olarak çevrede var olan tüm nesneleri, canlıları kapsayan bir unsurdur. Gördüğü, dokunduğu, duyduğu, hissettiği, tattığı, kokladığı her şey bir çocuk için uyaran olabilir. Dolayısıyla uyaran için eksik ya da fazla tanımlarının da mümkün olabileceğini vurgulamak gerekiyor. Sosyal anlamda dahil olunan ortamdan anne baba ilişkisine, duyduğu sohbet konularından televizyonda izlediği bir içeriğe kadar her şey uyaran dahilinde sayılabilir. Çocuklarda uyaranları alma içgüdüsünün en yoğun olduğu süreç ise 3 yaşa kadar olan zaman dilimidir.

Temelde uyaranlar sayesinde çocuğun nöral aktiviteleri harekete geçirilir. Bu bazen işitsel bir uyaran olurken bazen ise görsel bir uyaran olabilir. Anne babanın çocukla iletişimi, çalan bir şarkı, konuşma sesleri, gördüğü nesneler, şahit olduğu durumlar ve olaylar tümüyle buna dahil edilebilir. Haliyle tüm bunları ortak bir paydada topladığımız zaman uyaran eksikliği ya da fazla uyaran denilen durumlara maruz kalabilir.

Fazla Uyaran Nasıl Anlaşılır?

Direkt olarak uyaranlarla olan ilişkisini dengede tutmak çok önemlidir. Bir çocuk için gelişim hem fizyolojik hem de zihinsel olarak gözlemlenir. Burada ise gelişime ket vuran nokta zihinseldir. Çoğunlukla fazla uyarana maruz kalan bir çocukta kişisel gelişim bozuklukları saptanabilir. Bu tarz durumlarda motor becerilerinin bundan etkilenmesi çok sık görülen bir durumdur. Ancak çoğunlukla fazla uyaran değil uyaran eksikliği gözlemlenen bir durumdur.

Fazla uyaran anlaşıldığı takdirde mutlaka bir çocuk doktoruna gözükmesi gerekir. Daha fazla görsel, işitsel ve hissel detayla karşı karşıya kalması gereken çocuk için bir yol haritası belirlenmeli ve tüm standartlar ona göre ayarlanmalıdır. Eksikliği ne kadar ciddi problemler yaratıyorsa uyaran fazlalığı da bir o kadar ciddi bir zihinsel gelişim problemidir.

Uyaran Eksikliği İçin Anne Babalar Ne Yapmalı?

Uyaran eksikliği ise en temel şekilde bazı iletişimsel yaşam faktörlerinden uzak kalması olarak adlandırılabilir. Daha çok son zamanlarda sık rastlanan teknolojik ürünlere olan düşkünlükle bağdaştırılır. Örneğin bir çocuğun sürekli olarak cep telefonuyla, bilgisayarla ya da TV karşısında bir şeyler izleyerek vakit geçirmesi zaman içerisinde i. Bunun ana nedeni ise bu süreç zarfında hipnotize olmuş bir biçimde yalnızca onunla ilgilenmesidir. TV izleyen bir çocuğa seslendiğinizde size tepki vermez. Bazen görsel temas kursa dahi sorduğunuz sorulara cevap vermez.

Nöral ağında bu tip gecikmeler yaşanması ise zihinsel açıdan son derece geri dönüşü zor hasarlara yol açabilir. Çünkü bilhassa 2-3 yaş arası dönemde ince motor becerileri ile kalın motor becerileri en hızlı şekilde gelişmeye başlayacaktır. Eğer uyaran eksikliği söz konusu ise bu motor becerilerin gelişiminde ciddi bir aksama yaşanabilir. Zaman içerisinde geç yürümesi, geç konuşmaya başlaması, bazı şeyleri algılayamaması ya da buna benzer çeşitli geç kalınmışlıklar uyaran eksikliğiyle bağdaştırılır.

Bu tarz durumlarda çocuklarda görülen ortak belirtiler şu şekildedir.

·Ciddi ağlama krizlerine girmesi

·Çocuklarla anlaşamaması

·Sosyal uyumsuzluk

·İletişim ve etkileşim azlığı

·Göz temasından kaçınması

·Daha geç konuşmaya başlaması ya da konuşamaması

·Her zaman inatçı olması

·İsmine duyarsız davranması

Bu belirtilerin bir ya da birkaçı çocuğunuzda mevcutsa uyaran eksikliği söz konusu olabilir. Aynı zamanda 0-3 yaş grubu içerisinde tüm motor becerilerinin gelişimini sekteye uğratabilecek bir sağlık problemi olduğu için kesinlikle uzman bir doktora gösterilmesi şarttır. Keza zihinsel gelişimi en önemli ölçüde etkileyen temel faktörlerin başında uyaranlar gelir. Daha sosyal bir ortamda olması, iletişimin her zaman onla kurulması, TV, telefon ya da tablet ile gün boyu ilgilenmemesi bunun önüne geçebilir.